Sayın Hasan Özdemir.... Merhaba :-) Yazdığınız doğru, aynı fizik temelleri, aynı matematik değerleri ama farklı fizik sabitleri... (enerji miktarı, yoğunluk, belki (?) spin, vs.vs.) Ve bu sayede ..."her evren deterministtir. Fizik disinda baska bir gerceklik yok. Bulundugumuz evrende de fizik sabiteleri canliligi yaratmakta... İnsa ettigimiz tum temel bilimlerde fizik kurallariyla aciklanmakta beyin dedigimiz olguda evrenin kurallarina uymakta, biz sadece bilincliyiz, farkindayiz. Diger evrenlerdeki alternatif gerceklerde farkli fizik sabiteleri sonucu farkli determinist fizik davranislari geregi olusmakta. Öyle olmak zorundadir, yani yoksa, boslukta kendi kendine sans geregi farkli gerceklikler olusmaz "... (Bu kısmına özellikle hayran kaldım yazınızın. Sadece bir kaç noktayı nasıl algıladığımı vurgulamak için, izninizi almadan ekledim. Kusuruma bakmayın. ) Bizim evrenimizin sahip olduğu enerji değerinden, mesela %10 daha fazla enerji içeren bir tekillikle başlasaydı evren ? Ya da süper şişme, %50 daha uzun sürseydi (bu fazla enerjiden dolayı) , biz farkları hiç bilemeyecektik ama... Kendi evrenimizi tanıdığımız zaman diğer evrenlerin durumlarını hesaplayabiliriz. Kısaca ..."olasilik yoktur bizim alternatif dedigimiz tum olasiliklar baska evrenlerde gerceklesir. Aslinda evren tek basina olasiliksizdir. "... Tasarım aynı, temeller aynı. Bu bir "kova" kum ile yapacağınız "kumdan kale" ile 1 "kamyon" kum ile yapacağımız kaleleri kıyaslamaktan başka bir şey değil. İkiside kum, ikisinin de temel inşaat mantıkları aynı... Ama duvarlarını inşaa ederken, küçük kalenin duvar ve kiriş "statik hesapları ve değerleri", doğal olarak büyüğünki ile aynı olmayacak.

Sayin Burtay Mutlu,Size ne kadar teşekkür etsem azdır.Kafamda ki soru işareti giderildi.Çünkü Çoklu evren,Paralel evren gibi teorileri ilk duyduğumda bilimselliğini sorgulamaya başladim.Bircok bu konuyla ilgili izlediğim belgesellerde tam olarak bu ilişki aciklanmamıştı.Elbette kanıt yok şuan ama enflasyon teorisi,sicim teorisi,hassas ayar dediğimiz değerlerin aciklamasinin birer mantiksal,matematiksel,akılsal zorunluluğu gibi gözukmekte ,paralel ve çoklu evrenler teorisi sizinde desteginizle acikliga kavusturdugum icin konuyu cok memnunum.Cevaplariniz icin teşekkür ederim.

Öncelikle ben teşekkür ederim. Ancak bilgi olarak, kesinlik olarak, bende sizden farklı değilim. Yani kanıtını görünceye kadar emin değilim. Sadece, kendimizce mantığımıza nasıl oturtabileceğimiz konusunda fikir alış verişi yapıyoruz. Sizin bilgi birikiminiz ve mantığınız mesela, bana da çok değerli bir kavram kazandırdı... : "Aslinda evren tek basina olasiliksizdir." Bu her şeyi; benim yazdıklarımı da kapsarken, sizinkileri de özetliyor.

Sayin Burtay peki bu simulasyon argumani hakkinda bir bilginiz varmi ? Brianne green örnegin benzetim coklu evren modelinde evrenin bir bilgisayar simulasyonu olabileceginden bahsediyor.Dayanak noktasi ise cok gelismis medeniyetler sonsuz kapasiteli bilgisayar ureterek evreni simule edebilir .Tabi bu ne amacla yapilir neden son verilmez ve mudahale edilmez o ayri soru isaretleri uyandiriyor.Sizce bu argumanin ciddiye alinacak tarafi var mi?Çunku bazi fizikciler dillendiriyor.Neil de grassse tyson yuzde 50 yapay evrendeyiz diykr mesela ama mutlaka ki emin olduklari sey evrenin bur mudahaleye maruz kalmadigi ve herseyin doga ve fizik yasalarin geregi simulasyin olusturuldugu sanirim mudahale edilirse sistem cokuyor.Sacma buluyorum ben sizin gorusunuz nedir acaba?

Neden fisi cekmiyor benzetimci ? bu argumanin savunulacak bir tarafi bile yok galiba yada ben yanlis yorumluyorum.sandigim gibi degil mi acaba yoksa salt fizik mi devreye giriyor yani bir turlu anlam verebilmis degilim.Ve Brianne green nasil olurda kitabinda bu kojuya deginir ciddiye alir onu hic anlamis degilim:)

Sayın Hasan Özdemir; Basit ya da karmaşık, büyük (çok elemanlı) veya küçük; kendi içinde dengeye oturmuş hangi sisteme dışarıdan müdahale olursa olsun, mevcut sistem çöker. Ama bu bir yokoluş değildir. Yeni sistem dengesine kavuşana kadar, tüm mevcut sistem elemanlarının yeni denge noktasına ulaşana kadar gidip gelmesidir. Eğer bin elemanlı ise, en küçük elemana etki ettiğimizde, tüm sistemdeki 999 elemanda yeni denge noktalarınin bulana kadar belli bir olasılık aralığında gidip gelecektir. Bu dış gözlemciye göre kaotik bir ortamdır. Aslında aynı durum, kuantum düzeyinden, galaktik düzeye kadar sürekli var. Bilim dilinde buna "olasılık dalgası"; "dalga fonksiyonu" da diyoruz... Yani eğer bir müdahale olursa, bir süre kaos olsa da yeni bir dengede kalır sistem. Kayıpların yanında, yeni kazançlarda olacaktır bence... Evrenin simulasyon olmasına gelince; insanoğlunun bilgisayar teknolojileri ile içli dışlı olması ile bu fikir güç kazanıyor. Çünkü sonuçta her şey aslında "bilgi" ile şekillendirilmiş bir enerji topağından ibaret. Hele simüle oyunların kalitesi artıkça, bu daha da çekici geliyor. Başa takılan bir ek alet ile, sanal bir dünyada, gerçek hayatta asla yaşanamayacak olanların macerasını yaşamak çok cazip... Ama bana bu daha çok, kaynakları savurganca tüketilmiş bir dünya da ve çekirge sürüsü gibi artan insanlık karşısında, bazılarının kaçış noktası araması gibi geliyor bana... Eğer evren dev bir simülasyon ise, çok ciddi bir enerji tüketimi vardır. Evrendeki her şey optimum verimlilik üzerine kuruluyken. böyle bir savurganlık makul gözükmüyor. Eğer insanoğlu ise incelenecek, samanyolu boyutlarında bir simulasyon bile yeterli. Eğer fizik kuralları ise incelenen, temel kurallar için bu kadar çok değişkene ve elemana gerek yok gene... Brian Green bu düşünceye yer vererek hem insanların hayal güçlerini çalıştırmış, hem de bu dünyadan kaçış -avuntu-umut icin bir şans vermiş sanki... (Sonuçta bilim bile popülerleşirse ancak ciddiye alınıyor günümüzde, sıradan vatandaşlarca...) Ama esas nedenini bilemem tabi. Bu olasılık önemli mi? Yani bir simülasyon içinde olma ihtimali... Bence değil. Öyle olsa da, olmasa da durumumu değiştirmez, Çözmem gereken konuları önemsizleştirmez. Çünkü önemli olan, birey olarak benim ne yapmaya çalıştığım ve yaptığım. Sadece ben-biz hayatı (m-ız)a anlam ve değer katabiliri(m-z.) Düşüncelerim kısaca böyle...

Şu kesin ki bu simulasyon teorisinin bazi ön kabulleri var:Sadece fizik yasalari var.Bu bizim bilimsel olarak biriktirdigimiz gerceklikle celismiyor.Evrimle ,fizikle vs. İste bu önkabul zaten dolayli olarak bu teorinin benzerlik gösterdigi Tanri,Dinler ve Akilli tasarim gibi Bilim disi kabul edilen argümanlardan ayiriyor.Ingilizcem olmadigi icin tam anlamiyla fikir yurutemedim.kaynaklari okuyamadim.Söyle dusunmustum: Acaba dedim brianne green ve neil de grasse tyson gibi saglam adamlar kalkip tasarimi ve Tanri gibi bir varligimi kabul etmis oluyorlar dedim.Ama saniyorum ki böyle anlasilmamali ön kabul yine sadece fiziksel sistem yoksa bunu brianne green bilim olarak ele aldigi kitabinda bunu belirtmezdi.öyle degil mi Sayin Burtay asil sorum buydu.Yani bu ihtimal hakkinda konusan fizikciler aslinda yine doğal olan görüsü savunuyorlar .. yoksa bu konu dusunulemezdi bile oyle degil midir? Simulasyon olmasi da evrenin diyelim ki kabul edelim: Brianne green ve neil de grasse tysonun argumani dogal kabul ettigidir degil mi ?sonucta bu simulasyonu yapan insan ustu gelismis varlik(posthuman) fizige göre özgür iradesi olmadan bu benzetimi yapar.yani onkabul sadece benzetim evren.gerceklikle celismiyor. Evrim yine var, fizik kurallari yine bildigimiz gibi yani ön kabul bu:arguman bu sekilde yorumlaniyor. Dogru mu dusunuyorum ? Sayin burtay? Cunku kaynaklara ulasma sansim yok bilgilendirirsen cok minnettar kalirim...

Fizikçi olupta, (gizliden veya açıkça) bir yaratıcının varlığını düşünmememk çok zor bence... O sağlam adamların ne dediğini bilmiyorum ama içlerinde bir yerlerde Yaratıcıyı anlamaya çalıştıklarına eminim. Brian Green gibi fiziği populerleştirenlerin yaşadığı ortam Amerika... Amerika, gün geçtikçe geçmişe dönen ve kafasını kuma gömen bir toplum haline dönüşüyor. Popülerleşme (ve kitap satma) düşündüğümüzden daha çetrefilli ve zor olabilir. Bilemiyorum. Simulasyon konusunda ise benzerlikler olması ve hatta yol göstermesi çok doğal... Bence de 3 boyutlu nesneler bir simulasyon-yansıma olabilir. Bu bilgimizle de, teorilerimizlede uyuşuyor. Çok basit aslında; karadelikler 2 boyutlu /alan olmalarına rağmen, etkileri ile 3 boyutlu gibiler. Bir bakıma uzay-zaman dokusundaki delikler... Eğer kütleyi oluşturan enerji topağı (zar sicim) düz bir alan iken, bir noktasından kuvvet alırsa, 3 boyutlu bir yapıya dönüşüyor. (Bir çarşafın ortasına bastırınca, oluşturduğu-işgal ettiği yeni alanın biçimi örneği gibi...) Buna göre, evrendeki tüm üç boyutlu nesneler, (2 boyutlu zar sicimler), zaman akışı ve evrenin genişlemesi ile kuvvete maruz kalmaları sonucu 3 boyutlu yapı kazanmış olabilirler. Yani 2 boyutlu nesnelerin, "Zaman" sonucu 3 boyutlu hal alması olabilir.

Hasan Özdemir, Doğru mu düşünüyorsunuz? Mantık kurgunuzun sağlam ve birbirini takip eden doğrulukta olduğunu söyleyebilirim ancak. ama bu doğru veya yanlış düşündüğünüzü saptamaya yetmez. En başta, bir veriden sadce bir tanesi bile yanlış olsa, tüm kurgu, kendi içinde mantıklı ve tutarlı olasa da, toplamda yanlıştır. Bu, 6 basamaklı, bin aşamalı bir işlemin başında, tek bir "+/-" işareti hatası gibi sonuç üretebilir. :-) Bilim Tanrı'nın varlığını ya da yok olduğunu sorgulamaz. Hatta sormaz bile. Sadece eldeki veri ve yöntemlerle, doğruyu bulmaya çalışır. Bir çok insan, tıkandığı noktalarda cevabı Tanrı'nın varlığına ve iradesine bırakıp, araştırmayı-öğrenmeyi - sorgulamayı bıraktığı için, "bilim insanı" ile "inanç insanı" bu noktadan sonra çatışabilir. Çünkü bilim kantılar arar ve sorar. İşte böyledir deyip, kesip atmayı kabul etmez. Bu sorgulama kararlılığı, inanç kurumlarını sömürenlerce hoş karşılanmadığı için, bugünkü durumdayız. Sorguladığınız konulara gelince, açıkçası çok derin ve bir o kadar cevapsız sorgular içeriyor. Yani üzerinde çok fazla durmadığım, sorgulamadığım ve açıkçası sebep olduğu zihin yorgunluğuna değmeyeceğini düşünüyorum. Sonuçta bu konuda ulaşacağımız her sonuç; sadece bir fikir olacak. Güncel, geçerli ve bilimsel bir veri olmayacak. O yüzden yanlış düşünme ihtimali de yok. Sadece farklı düşünme ihtimali var. :-)

Merhaba Sayin Burtay yine ben:) izninizle birkac soru sormak istiyorum.Paralel veya Coklu evrenler teorisi ile Simulasyon argümani birbiriyle alakasi olmayan alternatif yaklasimlardir degil mi?Hani simulasyon argümanina göre evren gelismis medeniyetlerin gelismis bilgisayar teknolojileriyle olusturdugu yapay evrende yasamaktayiz.Kuantum mekanigine göre en kucuk parca olan atom alti parcaciklar pixel kabul edilir.Rastgele gozuken kuantum dünyasi arkaplanda bir kodlayan sayesinde o rastgele gozuken durum aslinda yasami olanakli kilan baska evrendeki gelismis m3deniyettir.Hugh Everetin ve diger paralel evren teorileri ise kuantum mekaniginde ki bu rastgelelik,ölçülememe,belirsizlik durumunu ve diger her olasiligin cift yarik deneyi ,shrodinger in kedisi gibi deney ve dusunce deneylerinden hareketle diger tum ihtimallerin gerceklestigi sonsuz gercek evrenler de bambaska bir bakis acisidir. Degil mi ? Ikisi evrenin, yasamin kökenine dair bagimsiz aciklamalardir.Yani paralel evren teorisini kabul eden evrenlerin sonsuz ve gercek parcaciklardan olustugunu kabul eder.Simulasyon argumanini kabul edersek rastgeleligin olmadigi planlayanin oldugu yapay bir evreni kabul eder.yani ikiside bambaska aciklamalardir degil mi?Cevabin icin simdiden cok cok tesekkürler...

Cünkü bircok coklu evren teorileriyle ilgili belgesel izledim.lawrance krauss,brian green,max tegmark gibi onemli fizikciler goruslerini bildiriyorlardi.Ve mevcut kuantum fiziginin öngörülerine dayanarak matematiksel denklemlerin birer ongorusu olarak gercek parcaciklarin olabilecek tum olasiliklarin baska evrenlerde sonsuz evrenlerde gerceklesmekteydi.ve benzetim simulasyon evren yaklasimi yapay evren ongöruyor kuantum mekaniginin rastgeleligini pixel gibi kabul ediyor.O hayat icin parametreleri olusturan fizigin ise kodlandigini savunuyor.bunlar cok farkli yaklasimlardir oyle degil mi ? Baglantisiz yani ben paralel evrenler teorisini kabul edersem simulasyon argümanini savunmam imkanli olamaz gibi gorunuyor..

Simulasyin evrenin coklu evrenlerle tek baglantisi su olabilir sadece: birbirinin icine gecmis simulasyon evrenler yani simdiki teknolojimize bakarak benzetim evrenler yaratabilirsek o yarattigimiz evrenin icindeki akilli varliklarda kendileri simule evren yaratacak seviyeye gelir ve boylece devam eder.Ama Hugh Everetin sundugu kuantum mekaniginin ongorusu olan paralel evrenler ise tamamen farklidir. Ve simule söz konusu degil kuantum belirsizligi ,olasiliklar pixel degildir. O rastgelelik ve olasiliklarin hepsi baska evrende gerceklesir.Yani temelinde cok baska teorilerdir. Hugh evereti kabul edersek simule söz konusu degil sanirsam.Dogru mudur? hocam..

Sayın Hasan Özdemir, Öncelikle işe (sanırım) sizden "daha önce öğrenmeye başlamış" bir öğrenciyim. Hocam latifesini, ODTÜ kökenli bir öğrenci-öğrenci hitabı olarak kabul ediyorum. Hepimizin birbirimizden öğrenecekleri var çünkü... İlk kısımdaki simülasyon ve çoklu evrenler hakkındaki teşhislerinize katılıyorum. Çoklu evrenler, her farklı olasılığın gerçekleşmesini öngören ve kabul eden bir yaklaşım. Buna göre, siz bir yol ayrımında; bir evrende sağa dönerken, diğerinde sola, bir başkasında geriye doğru devam edebiliyorsunuz. Yani her senaryo için ayrı bir evren. Siz bu evrenin sadece bir değişkenisiniz, Bunun yanında, sizden başka sayısız değişken (diğer insanlar ve canlılar hatta cansız nesnelerin olayları-hava, nem, rüzgar, vs. durumu gibi...) e göre de bunlar dallanıyor. Hayal etmesi bile çok zor. Fizikçiler bu paralel evrenleri olası görüyorlar. Çünkü dalga fonksiyonlarında, her hangi bir noktada gerçeklik oluşurken, diğerlerinde çöküyor. Ya bu oluşan nokta farklı olursa? Bu sorunun cevabı, bu çoklu evrenler yaklaşımı ile çözülüyor. Sanki, bir bakıma aynı sayfanın her bir kopyasında, ufak bir değişiklik gibi... Simülasyon evren yaklaşımında, simülasyonu hazırlayan uygarlık, onların tabi oldukları koşulları, fizik yasaları hakkında bilgi vermiyor. Bir bakıma onları yaratıcı olarak kabul ediyor ve onların öncesini cevaplamıyor. Bu da şu anki durumumuzla örtüştüğü için, bunu kabul edilebilir bir argüman olarak sunabiliyorlar. Çünkü doğrulanamayacağı gibi, yanlışlaşamayacak bir fikir. Oysa çoklu evrenler fikri bu konuda daha farklı. Eğer kuantum mekaniğinde -şu an sanıldığı gibi- olguların rastgele değil de, belli kurallar çerçevesinde oluştuğu kanıtlanabilinirse, paralel evrenler çöker. (Kitap sayfaları gibi ufak farklılıklarla paralel olanlar...) Daha doğrusu iki türlü paralel evrenden, bizimkiyle tıpa tıp kuralları ve oluşumları olan ancak farklı olasılıkların gerçekleştikleri çöker. Sadece, ilk oluşumunda sahip olunun enerji miktarına göre farklı olanlar veya bizimkinden farklı gelişim geçiren evrenler kalır. (İki çoklu evren yaklaşımı farkı: Bir tanesi kitap sayfaları gibi, her sayfa bir öncekiyle aynı konuyu, satırı, kelimeleri içeriyor. Ancak her sonraki sayfada, "sadece bir harfin yeri, öncekinden farklı" oluyor. Diğer çoklu evrenler yaklaşımı ise, köpürtülmüş sabun köpükleri gibi, hepsi birbirine benzer, aynı malzemeden oluşmuş ama dinamikleri, büyüklükleri farklı. Hiç bir baloncuğu -kitap sayfalarında olduğu gibi- bir diğeriyle bir değişken hariç her yönden aynı olarak değerlendiremeyiz. Her birini bağımsız olarak ele almalıyız. ) Everet'in çoklu evreni sabun köpükleri benzetmesine daha uygun. Her bir sabun baloncuğunu ayrı ayrı simüle etmek ise, bence herhangi bir ileri uygarlık için mümkün değil. Sadece değişkenler değil, (fizik) kurallarda farklı planlanmalı... Sonsuz denecek değişken ve bunların birbirleriyle olan ilişkileri. Beyindeki sinir hücresine oranla, bağlantı sayısı çokluğu baz alırsak, burada evrendeki tüm foton sayısından daha fazla bir rakamdan söz etmemiz gerekir. (Tabii merak duygusu önemli ama, bu kadar enerjiyi ve bilgi işleme kapasitesini sırf gözlemlemek için harcamak bana makul gelmiyor.) Yani bence de Everet'in çoklu evrenleri simüle edilmeye uygun değiller. (Şahsi Düşünce: Bütün bu evrenleri organize etmek ancak "sonsuz diyebileceğimiz, bir yetenek veya güç" için mümkün olur. Evrende akla gelebilecek en üstün uygarlık simülasyonu bile böyle bir şey tasarlayamaz.) --------------------------000------------------- Diğer yandan, bence, salt kendi evrenimizde, bile kuantum mekaniğinde ifade edilen belirsizlik durumu ve dalga fonksiyonlarının çökmesi rastgele değil. Daha önce de belirttiğim gibi, sistemler hep kaos'un kıyısında stratejik bir noktada- sistemin mükemmel denge dediğimiz bir noktasında duruyorlar. Yani sistem doğru analiz edilince (bir gün yapılacağına inanıyorum) dalga fonksiyonunun hangi noktasında gerçeklik bulacağını, diğerlerinin çökeceğini hesaplayabilecekler. Burada diyebilirsiniz ki, diğerlerinin çökeceği belliyse, niye varlar? Hesaplarda karşımıza çıkıyorlar? Bu sorunun cevabı, hiç bir sistemin sabit değişkenlerden oluşmuyor oluşu... Sistemi oluşturan değişkenlerden biri değiştiğinde, eğer diğer değişkenler buna uyum sağlayamaz ise, (kıyısında oldukları) kaos başlar ve sistem çöker. Bu nedenle diğer tüm değişkenler, bu sistemi korumak için ileri geri gidip denge noktalarını değiştirip yeni durumu ayak uydururlar. (Örneğin: Ay'ın dünyadan bir anda 50 bin km uzaklaşması ile tüm güneş sistemindeki gezegenlerin yeni yerlerine geçecek olması. Bu değişim bir kaç bin yıl bile sürebilir ama muhakkak olur. Aynı kural, tüm büyük-küçük sistemler içinde geçerlidir.) İşte dalga fonksiyonlarında saptanan bu çöken olasılıklar, bu değişkenlerin olası değişimlerine göre sistemin nerede dengeleneceği bilgilerini taşıyorlar...

Not: Everet'in kitaplarını okumuş veya belgesellerde açıklamalarını görmüş olabilirim ama hatırlamıyorum. Cevaplarımı sizin verdiğiniz bilgilere dayanarak cevap verdim ve one ithaf ettim. (Yani, Everet'in ne söylediğini direk bilerek cevaplamadım.)