Kuantum Tünelleme Deneyleri Ekibe Nobel Fizik Ödülü Kazandırdı

Nobel jürisi, çalışmalarının “kuantum kriptografi, kuantum bilgisayarlar ve kuantum sensörleri dahil olmak üzere yeni nesil kuantum teknolojisinin geliştirilmesi için fırsatlar sağladığını” belirtti.

Kuantum mekaniği, inanılmaz derecede küçük ölçeklerde nesnelerin nasıl farklı çalıştığını açıklar.

Örneğin, normal bir top duvara çarptığında geri sekerek geri döner. Ancak kuantum ölçeğinde, bir parçacık benzer bir duvardan doğrudan geçebilir – bu fenomene “tünelleme” denir.

Nobel fizik komitesi sekreteri ve Uppsala Üniversitesi teorik fizik profesörü Ulf Danielsson, AFP'ye “Bu bilim adamlarının başardığı şey, temelde bunu elektrik devresinde yapmaktı” dedi.

1980'lerde yapılan deneylerde, bilim adamları süperiletkenler kullanarak kuantum tünellemenin makroskobik ölçekte (birden fazla parçacık içeren) de gözlemlenebileceğini gösterdiler.

Danielsson, “Bu ödül, ölçeği makroskobik ölçeğe, yani insan standartlarıyla anlayabileceğimiz ve ölçebileceğimiz ölçeklere taşıyan bir deneyi ödüllendiriyor” dedi.

 

“Hayatımın sürprizi”

Nobel Fizik Komitesi Başkanı Olle Eriksson yaptığı açıklamada, “Kuantum mekaniği tüm dijital teknolojinin temeli olduğu için bu ödül aynı zamanda son derece yararlıdır” dedi.

83 yaşındaki Clarke, Kaliforniya Üniversitesi Berkeley'de profesördür.

72 yaşındaki Devoret, Kaliforniya Üniversitesi Santa Barbara'da profesördür ve Yale Üniversitesi'nde emeritus profesör olarak listelenmiştir.

1958 doğumlu Martinis de Kaliforniya Üniversitesi, Santa Barbara'da profesördür.

Clarke, ödülün açıklanması sırasında gazetecilere telefonla verdiği demeçte, ödülü öğrendiği anı “En hafif tabirle, hayatımın sürpriziydi” diye anlattı.

Clarke, bilim adamlarının deneylerinin fiziğine odaklandıklarını ve o sırada bunun pratik uygulamalarının farkında olmadıklarını söyledi.

Clarke, “Bu keşfin bu kadar önemli bir etkiye sahip olacağı kesinlikle aklımızın ucundan bile geçmemişti” dedi.

Keşiflerinin günlük yaşamı nasıl etkilediği sorulduğunda Clarke, dinleyicilerle cep telefonuyla konuştuğunu belirtti.

Clarke, “Cep telefonunun çalışmasının altında yatan nedenlerden biri, tüm bu çalışmalar” dedi.

Salı günü gazetecilere verdiği demeçte, meslektaşlarının görüşlerinin ne kadar “hayati ve önemli” olduğunu vurguladı.

“Onlar tüm bu zorlu çalışmaları yapmasalardı, bu ödülü asla kazanamazdık.”

 

‘Beyin göçü’

Birçok Nobel ödülü sahibi gibi, bu üçlünün araştırmaları da Amerika Birleşik Devletleri'nde gerçekleştirildi.

Salı günü ABD'deki gazetecilere konuşan Clarke, Başkan Donald Trump'ın bilim programlarında yaptığı büyük bütçe kesintilerinin, buradaki önemli araştırmaları “felce uğratacağını” vurguladı.

“Bu durum devam ederse, felaket olacak” dedi.

ABD'nin temel bilime ve akademik özgürlüklere uzun süredir yaptığı yatırımlar nedeniyle, Nobel bilim ödülleri genellikle büyük ABD kurumları tarafından domine edilmektedir.

King's College London'da kuantum fizikçisi olan Eleanor Crane, AFP'ye “Michel Devoret'in ABD'ye gitmesi beyin göçünün bir örneğidir” dedi.

Ancak Crane, aynı zamanda bu eğilimin “yeni yönetimle birlikte şu anda tersine döndüğünü” de belirtti.

Trump'ın araştırma üniversitelerine sağlanan fonları kesme çabaları, ABD'nin bilimsel üstünlüğünü kaybedebileceği endişelerini artırdı.

Fizik ödülü, insan bağışıklık sistemi üzerine yaptıkları araştırmalarla Pazartesi günü ABD-Japon üçlüsüne verilen tıp ödülünün ardından, bu sezonun ikinci Nobel ödülü oldu.

ABD'den Mary Brunkow ve Fred Ramsdell ile Japonya'dan Shimon Sakaguchi, bağışıklık sisteminin “güvenlik görevlilerini” tanımlamaları nedeniyle onurlandırıldılar.

Brunkow Salı günü gazetecilere, federal fonların “bilimi teşvik etmek ve desteklemek için” ne kadar önemli olduğunu vurguladı.

Fizik ödülünün ardından Çarşamba günü kimya ödülü, Perşembe günü edebiyat ödülü ve Cuma günü büyük ilgi gören Nobel Barış Ödülü verilecek.

Ekonomi ödülü 13 Ekim'de 2025 Nobel sezonunu sonlandıracak.

Nobel ödülü, bir diploma, altın madalya ve 1,2 milyon dolarlık bir çekten oluşuyor ve bir disiplinde birden fazla kazanan olması durumunda bu ödül paylaşılıyor.

2025 yılı ödül sahipleri, ödüllerini 10 Aralık'ta Stockholm ve Oslo'da düzenlenecek resmi törenlerde alacaklar. Bu tarih, ödülleri vasiyetinde belirleyen bilim adamı Alfred Nobel'in 1896'daki ölümünün yıldönümü.

Bu yazı SCIENCEALERT’ de yayınlanmıştır.