Dışa-içe kavramları sadece sizin için değil, benim içinde çok net değiller. Ancak bir yön tayinine ihtiyacım var ve kafamdaki bu yönü 3+1 boyut üzerinden bu şekilde tarif edebiliyorum.
Galaksiler, aralarındaki boşluklar ve evren genişlemesi konularında bir oeğişişklik yok.
Dış dediğim yönün doğrultusu, evrenin genişleme hareketinin yönü. Aslında her yöne birden. Ya da bildiğimiz hiç bir yön değil. Maalesef aynı şeyler.
İç yönde bu yönün tam ters doğrultusu. Gene her yöne ve hiç bir yöne birden...
Bunu 3+1 boyuta indirgerken, suyun içinde batan bir küreye olan su basıncının vektörünü düşünüyorum. Basıncın yönü iç, kürenin direnci dış yönü temsil ediyor.
Hareketin tanımlanması için bir referansa ihtiyacımız var. Bir şeye göreli hareketten söz edebiliriz ancak.
Genişleyen evrende, galaksinin bu (genişleme yönündeki) hareketini referans alabileceğimiz (genişleyen evrene göre sabit ya da en azından farklı yönde) hiç bir şey yok.
O zaman iki olasılık kalıyor. Ya geometrik merkezi -büyük patlama noktasını geometrik koordinat merkezini - nirengi alacağız ki bir çoğu evrenin her yeri merkez deyip kestirip atmış, bana göre ise artık evrenimizin dışıda kalan bir bölgede... (i ve z Sanal sayıların hakim olduğu)
İkinci olasılık ise Zaman. Zaman'ın red edilemeyecek bir tek yönlülüğü var. Sürekliliği var. Evrendeki herşeyle "aynı yönden" etkileşimde.
Elle tutulamadığı için soyut kabul edilmiş olmasına rağmen, aslında evrendeki her şeyi belirlemede etkin rolü ile somut. Aldığımız nefesten, yürümemize, yaşlanmadan, hızımıza, değişimden, değişmemeye kadar her şeyin belirleyicisi. İçinde zaman olmayan herhangi bir eylem veya durum yok.
Buna rağmen, matematiksel olarak bir değişkenden öte değil. Bu değişken sabit değerde kabul edildiğinden göz ardı edilmiş. Taa ki göreli harekette, bu sabit değerin kişiye göre olduğu anlaşılana kadar.
Zaman'ın her yöne doğru olması, onun vektörel değil skalar bir büyüklük olarak ele alınmasına neden olmuş. Çünkü "her yöne" kavramı 3 uzamsal boyut açısından çok tanımlayıcı değil.
Benim yaptığım, Zamanın oluşumuna bir neden üretip (?), onu dalgasal bir form olarak kabul etmek. (Bir bakıma kütleçekim dalgaları gibi evren dokusundaki bir rahatsızlık)
Dalga formunda ele alınca, 3 boyuta göre bir vektör tayin etmek kolaylaştı.
Özet:
Evrenin genişleme yönü, dış
Zamanın evrendeki hareket yönü; iç oluyorlar.
![Uzay Çalışmalarının Önemi - Süleyman Fişek [Röportaj]](https://www.fizikist.com/uploads/img/uzay-calismalarinin-onemi.jpg "Uzay Çalışmalarının Önemi - Süleyman Fişek [Röportaj]")