Kuantum teorisi bu konuyu ele alır. Parçacıkların kuatum durumunda bulunduğu söyleniyor. Pek bir bilgim yok.

Aslında bilimin bunu tam olarak açıkladığını söyleyemiyoruz. Tüm koşullarda denemiş ve sonuçları kaydedilmiş. Farklı gözlemcilerde aynı deneyi, aynı koşullarda deenmiş ve aynı sonuçları bulmuş.
Mekanizmanın "Nasıl?" olduğu açıklanabiliyor. Ama "Niçin?" olduğu kısmında kesin değiller, varsayımlar var.
En makul açıklama, hem parçacık, hem de dalga olarak hareket edildiği yönünde...
Deneyin özü: Foton ya da elektronlar tek yarıktan geçince, parça özelliği ön plana çıkıyor. Çift yarıktan geçince ise, girişim yapan bir dalganın deseni ortaya çıkıyor.

Bana göre bunun nedeni, parçacık olarak ele aldığımız foton ya da elektronların, zaten orada olan bir dalga üzerinde hareket etmeleri. Yani dalga hep var, parçacıklar bu dalgaya uyuyorlar.

Ancak ilginç olan, işin içine gözlemci girince, dalga özelliğinin zayıflaması.. Bu konuda en güçlü varsayım, gözlem sırasında kullanılan aletlerin parçacığın doağl yolunu değiştirdiği yönünde.
Mesela elektronun hangi yarıktan geçtiğini saptamak için koyulan dedektörden çıkan ve elektrondan yansıyan fotonun momentumunun (ki başka bir saptama-tespit yolu yok) parçacığı etkilediği yolunda.
Böylece dalga deseni bozuluyor.
Niçin?
Bilimsel olarak kabul edilen cevabı bilmiyorum.
(Bana göre, gözlemci saptama esnasında dalgayı bozuyor. )

Çift yarık deneyinin sonucunu değiştiren gözlemcidir, düzenek değil. Peki gözlemci nasıl oluyorda maddenin yapısına etki ediyor diye soruyorsan bunun bir cevabı henüz yok. Bu konuda en çok tartışılan teorilerden biri de evrenin bir simülasyon olması ihtimalidir. Bir parçacık biz baktığımızda var, bakmadığımızda yok ise bu bize biraz ipucu veriyor aslında.