Anksiyeteyi Giderici ‘‘Sakinleştirici İçecekler’ Piyasayı Kasıp Kavuruyor. Peki Güvenli mi?

“Chill-out içecekleri” olarak adlandırılan ve doğal stres giderici olarak pazarlanan bu ürünler, süpermarketlerde ve çevrim içi mağazalarda kafeinli enerji içeceklerine ya da alkole alternatif, sakinleştirici bir seçenek olarak boy gösteriyor.

Ama gerçekten işe yarıyorlar mı, güvenli mi?

Bu içecekler genellikle bitki özleri, amino asitler ve adaptogenler – vücudun strese uyum sağlamasına yardımcı olduğuna inanılan bileşikler – içeriyor. En popüler bileşenler arasında yeşil çayda doğal olarak bulunan bir amino asit olan L-theanine, ashwagandha, aslan yelesi mantarı ve CBD (kannabidiol) yer alıyor. Her birinin bilimsel hikâyesi farklı.

L-theanine’in gevşemeyi teşvik ettiği ve uykusuzluğa yol açmadan stresi azalttığı gösterilmiştir. Araştırmalar, serotonin ve dopamin gibi beyin kimyasallarını etkilediğini, ayrıca vücudun temel stres hormonu olan kortizolü düşürdüğünü öne sürüyor. Böylece dikkati köreltmeden sakinlik hissi oluşturuyor.

Kalp ve beyin sağlığı için gerekli bir mineral olan magnezyumun da daha iyi uyku ve azalmış uykusuzlukla bağlantılı olduğu bulunmuştur. Araştırmalar, melatonin üretimini desteklediğini ve sinir aktivitesini yatıştırıp gevşemeyi teşvik eden GABA reseptörlerine bağlandığını gösteriyor.

Düşük magnezyum seviyeleri, depresyon riskinin artmasıyla ilişkilendirilmiştir. Bazı klinik deneyler, magnezyum takviyesinin depresif semptomları hafifletebileceğine işaret etse de daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Geleneksel bir Ayurveda bitkisi olan ashwagandha, klinik çalışmalarda kortizolü düşürdüğü ve kaygıyı azalttığı gösterilmiştir, ancak uzun vadeli güvenlik verileri hâlâ sınırlıdır. Ayrıca bu çalışmalarda kullanılan dozlar, hazır içeceklerde bulunan miktarlardan daha yüksektir.

Doğu Asya’ya özgü bir mantar olan aslan yelesi (lion’s mane), küçük klinik çalışmalarda stres azaltıcı etkiler göstermiştir, fakat kanıt tabanı hâlâ zayıftır.

Bir diğer popüler bileşen olan CBD, esrar bitkisinden elde edilen psikoaktif olmayan bir bileşiktir. Anksiyete ve stres skorlarını plaseboya kıyasla düşürme konusunda umut verici sonuçlar göstermiştir, ancak büyük ve yüksek kaliteli denemeler hâlâ eksiktir.

Chill-out içeceklerinin cazibesinin bir kısmı da markalaşmalarında gizlidir. Bu içecekler, düzenli kullanım için tasarlanmış, kafeinin çöküşü veya alkolün bulanıklığı olmadan doğal ve sarhoş etmeyen bir gevşeme yolu sunar.

Özellikle genç profesyoneller ya da gün ortasında zihinsel bir mola arayan herkes için “sakinlik kutusunu açma” fikri cazip olabilir. Ve bazen ritüelin kendisi, formül kadar önemlidir: Bir içeceği yudumlamak için yavaşlamak bile kendi başına bir mola hissi yaratabilir.

Ancak bu içecekler tamamen risksiz değildir. Bitkisel bileşikler reçeteli ilaçlarla etkileşime girebilir veya yan etkilere yol açabilir; özellikle yüksek dozlarda ya da diğer takviyelerle birlikte tüketildiğinde.

Ashwagandha, tiroid ilaçları ve bağışıklık baskılayıcılarla etkileşime girebilir. CBD, karaciğer enzim aktivitesini değiştirebilir ve antidepresanlar gibi ilaçlarla etkileşime girebilir.

Yüksek magnezyum alımı ishale yol açabilir ve bazı antibiyotikler veya osteoporoz ilaçlarıyla çakışabilir. Aslan yelesi mantarı şimdilik iyi tolere edilmiş görünse de, uzun vadeli etkileri hakkında hâlâ çok az şey bilinmektedir.

Bir diğer kaygı da kalite kontrolüdür. Fonksiyonel içecek pazarı yalnızca sınırlı şekilde denetlendiğinden, bileşenlerin gücü ve saflığı markadan markaya önemli ölçüde değişebilir.

Bu durum özellikle hamileler, emzirenler ya da kronik sağlık sorunlarını yöneten kişiler için endişe vericidir. Etiketleri dikkatle okumak ve bu içecekleri günlük rutine dahil etmeden önce tıbbi tavsiye almak önem taşır.

Bir kutu sakinlik kısa süreli bir rahatlama sağlayabilir, ancak bu içecekler profesyonel ruh sağlığı bakımının yerine geçmez. Kronik kaygı, depresyon ya da devam eden uyku sorunları, uygun tanı ve tedavi gerektirir. Chill-out içecekleri yoğun bir günün stresini hafifletebilir ama stresin temel nedenlerini çözemez.

Bu içecekler, yavaşlamak ve kendini iyi hissetmek için duyulan kolektif arzumuzu yansıtan daha geniş bir sağlıklı yaşam trendine hitap ediyor. İçerikleri bir miktar umut vaat ediyor ve bilinçli, ölçülü şekilde tüketildiklerinde günlük stresin yönetiminde küçük bir rol oynayabilirler.

Yalnızca bunları bir “mucize çözüm” sanmamak gerek: Soğuk bir içecek hoş bir mola olabilir ama kalıcı huzur, kutunun ötesindeki alışkanlıklara ve destek sistemlerine bağlıdır.

Dipa Kamdar, Eczacılık Uygulamaları Kıdemli Öğretim Üyesi, Kingston Üniversitesi

Bu yazı SCIENCEALERT’ de yayınlanmıştır.